Sürdürülebilir Turizm: Usta Bir Gezgin Olmanın Yolları

Seyahat etmek hayatın en heyecan verici ve ödüllendirici deneyimlerinden biridir. Bizi günlük rutinlerimizden koparır, ufkumuzu genişletir, bilmediğiniz yerleri keşfedip başka kültürlerle bağlantı kurmamıza olanak sağlar. Turizm aynı zamanda, önde gelen ekonomik bir sektördür, 2020 yılında dünya GSYH'sinin %5'ini oluşturmaktadır. Ancak, seyahat etmek eğlenceli ve ekonomi için faydalı olsa da turizm dünyadaki karbon emisyonlarının yaklaşık %8'inden sorumludur. Uçuşlardan hediyelik eşyalara, otellerdeki klimadan günlük değiştirilen havlu ve nevresimlere kadar seyahatler geride karbon ayak izi bırakır.

Turizmin Çevreye Etkileri Nelerdir?

Turizm sektöründe dikkate alınması gereken ve en sık görülen çevresel ve toplumsal yan etkiler şunlardır:

1- Karbon emisyonları
Turizmin en önemli çevresel etkilerinden biri karbon emisyonu yaratmasıdır. Özellikle hava yolu seyahati, sera gazı emisyonlarının artmasında ve iklim değişikliğinde diğer ulaşım türlerine oranla daha büyük bir role sahiptir. Mümkün olduğunca tren, otobüs ve elektrikli araçlar gibi daha düşük karbon salımı olan ulaşım türlerini tercih edin.

2- Doğal yaşam alanı tahribatı
Turizm ekolojik açıdan hassas bölgelerde doğal yaşam alanlarının tahribatına ve parçalanmasına yol açabilir. Otellerin, tatil köylerinin ve altyapının inşası; ormanlar, sulak alanlar ve mercan resifleri gibi değerli ekosistemlerin kaybına neden olabilir.

3- Su tüketimi ve kirliliği
Oteller ve tatil köyleri; konaklayanların kullanımı, peyzaj ve yüzme havuzları gibi amaçlar için büyük miktarlarda suya ihtiyaç duymaktadır. Aşırı su tüketimi, özellikle su kıtlığı olan bölgelerde su kaynakları üzerinde baskı oluşturur. Ayrıca, yanlış atık su yönetimi ve turizmle ilgili faaliyetlerden kaynaklanan kirlilik su kalitesini düşürebilir, su kaynaklarının kirlenmesine neden olabilir ve sucul ortamda yaşayan canlılara zarar verebilir.

4- Atık üretimi
Turizm; kullanılan plastik şişeler, gıda ambalajları ve diğer tek kullanımlık ürünler de dahil olmak üzere önemli miktarda atık üretir. Yanlış atık yönetimi ve yetersiz geri dönüşüm altyapısı, kara ve deniz ortamlarının kirlenmesine yol açabilir. Ayrıca otellerden kaynaklı gıda atıkları büyük bir israfa neden olmaktadır.

5- Biyolojik çeşitliliğin ve yaban hayatının korunmasının sekteye uğraması
Özellikle kırılgan ekosistemlerde, turizm sektörü doğal yaşam alanlarını bozabilir ve yaban hayatını tehdit edebilir. Yaban hayatı izleme, tekne gezintisi ve arazi sürüşü gibi faaliyetler türlerin strese girmesine, üreme ve beslenme düzenlerinin bozulmasına, yaşam alanlarının yer değiştirmesine yol açabilir. Biyolojik çeşitlilik hakkında daha fazla bilgi için tıklayın.

Neden Sürdürülebilir Turizm Konuşuyoruz?

Sürdürülebilir kalkınma kavramı ilk kez, 1987 yılında Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu’nca hazırlanan Ortak Geleceğimiz Raporu (Brundtland Raporu)’nda "Bugünün gereksinimlerini, gelecek kuşakların gereksinimlerini karşılama yeteneğinden ödün vermeden karşılayan kalkınma" olarak tanımlandı. Ekonomik ve sosyal yapı ile çevre etkileşiminin bütüncül bir şekilde değerlendirilerek bugünkü ve gelecekteki nesillerin kalkınmanın getirdiği fırsatlardan hakkaniyetli bir şekilde yararlanmasının sağlanması, sürdürülebilir kalkınmanın temel felsefesini oluşturmakta. Turizm sürdürülebilir kalkınmanın temel itici güçlerinden biri. Bu bağlamda Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü (UNTourism) sürdürülebilir turizmi; “mevcut ve gelecekteki ekonomik, sosyal ve çevresel etkileri tam olarak hesaba katan; ziyaretçilerin, sektörün, çevrenin ve ev sahibi toplulukların ihtiyaçlarını karşılayan turizm” olarak tanımlıyor.

Günümüzde ise sürdürülebilir turizm; sürdürülebilir ulaşım, sürdürülebilir seyahat, sorumlu turizm gibi farklı başlıkları da içeren trend bir sözcük haline geldi.

Ancak sürdürülebilir turizm söz konusu olduğunda bu kavram her zaman anlaşılmıyor. National Geographic dergisinin yaptığı bir araştırma gezginlerin %42'sinin gelecekte sürdürülebilir seyahate öncelik vermeye istekli olduğunu, ancak yalnızca %15'inin sürdürülebilir seyahatin ne anlama geldiğini bildiğini ortaya koymakta.

Sürdürülebilir Turizm Trendleri Nelerdir?

İnsanlar giderek iklim değişikliğinin gelecekteki seyahat planlarını nasıl etkileyebileceği konusunda daha bilinçli hale gelmektedir. Örneğin, Avrupalı gezginlerin %40'ı iklim değişikliğini hafifletmeye yardımcı olmak için havayollarını kullanmaktan vazgeçebileceğini belirtiyor. Sürdürülebilir turizm trendleri hakkında daha fazla bilgi için bu yazımıza göz atabilirsiniz.

Gelin, turizm sektörünün geleceğini şekillendiren trendlere daha yakından bakalım;

1- Yavaş Seyahat
Son yıllarda gittikçe yaygınlaşan “yavaş seyahat” kavramı, seyahatin yerel topluluklar ve çevre için olumlu etki yaratmasına, seyahat eden için eğitici, öğretici ve duygusal bir etkiye sahip olmasına ve niteliği ön planda tutan tecrübeye dayalı bir seyahat anlayışına dayanır. Yavaş seyahat; bir bölgede uzun süreli kalmayı, yerel restoranlarda yemek yeme ve yerel çiftçilerden yiyecek satın alma gibi yerel toplulukları desteklemeyi, belli bir plan dahilinde hareket etmek yerine, bir ülkeyi ya da bir şehri o bölgenin yerlisi gibi yaşamayı ön plana çıkarır.

2- Şeffaf ve Duyarlı Turizm
Sürdürülebilir turizm, turizmin çevre, toplum ve ekonomi üzerindeki olumsuz etkilerini en aza indirmeye ve olumlu etkilerini en üst düzeye çıkarmaya odaklanır.

Seyahat edenler, günümüzde, seyahat şirketlerinin sürdürülebilirlik girişimleri hakkında şeffaflık bekliyor ve gezginlerin yaklaşık %69'u sektörün daha çevre dostu seyahat seçenekleri sunmasını talep ediyor.

3- Sürdürülebilir Ulaşım Seçenekleri
Havayolları şirketlerinin emisyonlarda başı çektiği düşünüldüğünde, daha çevreci ulaşım biçimlerini tercih etme ya da yıllık uçuş sayısını azaltma eğilimi görülüyor.

2019’da yapılan UBS anketi, ABD, Fransa, İngiltere ve Almanya'da ortalama her beş yolcudan birinin iklim değişikliğiyle ilgili kaygıları nedeniyle hava yolculuğunu en az bir uçuş azalttığını ortaya koymakta. Avrupalı tüketicilerin %71'i 5 saatten kısa süren yolculuklarda uçak yerine tren seyahatini tercih ediyor. Siz de seyahatlerinizde keşif yürüyüşleri yapmayı, bisiklete veya elektrikli scooter’a binmeyi, toplu taşıma araçlarını kullanmayı düşünebilirsiniz.

4- Sorumlu Turizm
Sorumlu turizm; olumsuz ekonomik, çevresel ve sosyal etkileri azaltma, yerel topluluklara ekonomik katkı sağlama, yerel kültüre saygı duyma ve kültürel değerleri korumanı yanı sıra turistlere daha keyifli deneyimler yaşatma ve yerel kültür, sosyal ve çevresel konuların daha iyi anlaşılmasını sağlama, engelli bireylerin turizme erişimini artırma gibi hedefleri barındırır.

5- Ekoturizm
​Ekoturizm, düşük etkili bir seyahat şekli ve sürdürülebilir turizmin harika bir örneğidir. Çevresel etkiyi en aza indirir ve doğal alanları korumayı teşvik eder. Ekoturizm genellikle doğa yürüyüşü, yaban hayatı gözlemi ve doğa turları gibi faaliyetleri içerir. Yerel koruma çabalarını destekler, ziyaretçileri çevre konusunda eğitir ve koruma projeleri için fon oluşturur.

6- Toplum Temelli Turizm
Bu yaklaşım, yerel toplulukların turizm faaliyetlerinde aktif rol almasını içerir. Kültürel alışverişi teşvik eder, ziyaretçilere yerel gelenekler ve yaşam tarzlarıyla etkileşim kurma fırsatları sunar ve ekonomik faydaların topluluk içinde kalmasını sağlar. Örneğin ev pansiyonları, yerel topluluk tarafından yönetilen turlar ve yerel olarak işletilen konukevleri gibi.

7- Geri Dönüşüm ve Atık Azaltımı
Atıkların azaltılması sürdürülebilir turizmin parçasıdır. Uygun atık yönetimi uygulayan destinasyonları seçmek ve duyarlı işletmeleri desteklemek daha fazla talep görüyor. Gezginler de plastik atıkları azaltmak için yeniden kullanılabilir çanta ve şişeleri, kâğıt tasarrufu için dijital bilet kullanmayı tercih ediyor.

8- Kültürel Mirasın Korunması
Sürdürülebilir turizm kültürel mirasa saygı duyar ve onu korur. Bu, tarihi yerleri, müzeleri ve kültürel festivalleri ziyaret etmeyi içerir. Faaliyetler yerel kültürlere, geleneklere ve tarihi simge yapılara yönelik anlayış, saygı ve takdiri teşvik etmek üzere tasarlanmıştır.

Sürdürülebilir Turizmin Etkileri Nelerdir?

Sürdürülebilir turizmin birçok olumlu etkisi vardır. Çevrenin korunmasına, kültürel mirasın korunmasına, ekonomik kalkınmanın teşvik edilmesine, toplulukların güçlendirilmesine, ziyaretçi deneyimlerinin geliştirilmesine, iklim değişikliğinin azaltılmasına ve turizm destinasyonlarının uzun vadeli sürdürülebilirliğinin sağlanmasına yardımcı olur.

Gezgin eğitimi ve farkındalık programları, turistleri sürdürülebilir uygulamalar, kültürel hassasiyetler, çevrenin korunması ve sorumlu davranışlar hakkında bilgilendirmek demektir. Farkındalığın artırılmasıyla turistler daha bilinçli hale gelir ve bilinçli seçimler yapmaya teşvik edilir.

Sürdürülebilir Turizm Neden Önemlidir?

Sürdürülebilir turizm, günümüz seyahat endüstrisinin önemli bir parçası haline gelmiştir ve gelecekteki seyahat deneyimlerimizi şekillendirecek temel bir faktördür. Bu kapsamlı yaklaşım, çevreye duyarlılık, yerel kültüre saygı, ekonomik kalkınma ve toplumsal katılım gibi önemli unsurları içerir. Karbon ayak izini azaltma, atık yönetimi, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı, enerji ve suyun etkin ve verimli kullanımı, yerel ekonomilere katkı ve doğal yaşam alanlarını koruma gibi hedeflerle turizm sektörü sürdürülebilirlik adına önemli adımlar atmaktadır. Gezginler olarak, sürdürülebilir turizmi desteklemek için gerek konaklama tesisleri gerek ulaşım seçenekleri gerekse destinasyon seçimlerinde bilinçli tercihler yapmalı, yerel topluluklarla etkileşime geçmeli ve doğal ve kültürel mirası koruma sorumluluğunu üstlenmeliyiz. Bu şekilde hem seyahat deneyimlerimizi zenginleştirirken hem de gezdiğimiz yerlere olumlu bir etki bırakarak turizmin geleceğini daha sürdürülebilir hale getirebiliriz.