Sera Etkisine Neden Olan Gazlar Nelerdir?

Güneşten Dünya’ya gelen yüksek miktardaki radyasyon, görülebilir ışık, ultraviyole ve kızıl ötesi şeklinde kategorize edilebilir. Güneşten gelen bu yoğun radyasyonun %30’u, gezegendeki bulutlar, buzullar ve diğer yansıtıcı kaynaklar tarafından geriye yansıtılır. Arta kalan atmosfer, toprak ve okyanuslar tarafından emilir.

“Sera gazları” ise gezegenin atmosferinde kızıl ötesi ışınları emerek ısınmaya sebep olan gazlardır. Karbon dioksit (CO2), Metan (CH4), Hidroflorür karbonlar (HFCs), Nitröz Oksit (N2O), Perfloro karbonlar (PFCs), Sülfürhekza florid (SF6) gibi gazlar yaratmış oldukları sera etkisinden dolayı “sera gazı” olarak adlandırılmakta.

Sera Etkisi Nedir?

Dünya atmosferindeki bileşenler, gün boyu yansıyan güneş ışınları yeryüzünü ısıtır. Gece olduğunda ise, bu ısıyı yeniden atmosfere bırakarak soğumasına sebep olurlar. Sera gazları da ısının bir kısmını hapseder ve dünyanın ortalama 15 derece sıcaklıkta kalmasını sağlar. Kısacası sera etkisi doğal bir süreçtir ve aslında sera gazları sera etkisi yaratarak dünyanın ısısını dengede tutarlar. Ancak bu gazların kontrolsüz artışı dünyamızın ısısını normal seviyelerden ve doğal sürecinden saptırır. İnsan faaliyetleri sonucunda ısıyı hapseden bu gazların oranındaki bu kontrolsüz artış küresel ısınma gibi çağımızın en önemli sorununa sebep olmaktadır.

Dünya’nın düzensiz ve şiddetli bir şekilde ısınmasının arkasında yer alan bazı genel sebepleri şöyle sıralayabiliriz;

1. Aşırı nüfus artışı
2. Fosil yakıt kullanımı
3. Ormanların yok oluşu
4. Kaynakların düzensiz tüketimi

Atmosfer gazlarının doğal işleyişini bozan bu insani faaliyetler kontrol altına alınmadığı takdirde, gezegenin ısısı geri dönüşü olmayacak oranda artacak ve küresel ısınma dünyamızın yaşanamayacak bir hale gelmesine sebep olacaktır. Küresel Isınmanın Türkiye’ye etkileri hakkında daha fazla bilgi için tıklayın.​

Sera gazları sadece küresel ısınma ve hava kirliliği gibi çevresel sorunlara yol açmakla kalmaz, insan sağlığına sayısız zarar verir.

Sera Etkisi Yapan Gazlar Nelerdir?

19 yüzyıldan itibaren başlayan “Sanayi Devrimi” ve sonrasında sera gazı emisyonlarında hızlı ve tehlikeli bir artış yaşanmış, küresel ısınma da iklim değişikliğine sebep olmaya başlamıştır. Sanayi Devriminde hızla artan fabrika bacaları havaya sera etkisi yapan başlıca beş gaz türü salmıştır;

1. Su Buharı (H2O)
2. Karbondioksit (CO2)
3. Metan (CH4)
4. Nitroz Oksit (N20)
5. Ozon (O3)

Su Buharı (H2O): Su buharı, sera gazları arasında atmosferde en çok olan gazdır. Su buharının insan faaliyetlerin kaynaklanmamakla birlikte, diğer sera gazlarının yarattığı tehlikeli ısınma sonucunda atmosferimizde daha fazla su buharı barınır ve hava nemlenir. Isının su moleküllerine hapsolması, küresel ısınmayı hızlandırır.

Karbondioksit (CO2): İnsan sebepli yani antropojen sera gazı emisyonlarının büyük bir kısmı karbondioksitten oluşturur. Fosil yakıtların yani kömür, petrol ve doğalgaz yakılmasıyla ortaya çıkar ve atmosferde uzun süre kaldığında iklim değişikliğine sebep olan başlıca gazdır. Atmosferimizdeki CO2 oranının azalmasını sağlayan başlıca doğal olgu ormanlardır. Bu sebeple ormanların koruma altına alınması küresel ısınmayla mücadelenin en temel şartıdır, diyebiliriz.

Metan (CH4): Metan; atıklar ve hayvancılık faaliyetleri sonucunda atmosfere salınır.Sera gazları arasında %16 oranda bulunan metan gazının küresel ısınmaya etkisi karbondioksitten 25 kat daha fazladır. Bunun sebebi kızılötesi radyasyonu tutma kapasitesinin çok yüksek olmasıdır.
Araştırmaya göre atmosferdeki metan gazının %50 -%65’lik kısmı antropojendir.

Nitröz Oksit (N2O): Gübre kullanımı (tarımsal faaliyetler), evsel atık suyun arıtılması gibi sebeplerle oluşan bu gaz %40’ı insan kaynaklıdır. “Güldürücü gaz” olarak da adlandırılan nitröz oksit, salımından itibaren 100 yıldan daha uzun süre atmosferde kalır. Küresel ısınmaya sebep olan sera gazları arasındaki oranı yaklaşık %6’dır.

Ozon (O3): Ozon tabakası, gezegenin stratosfer tabakasında yer alır ve dünyadaki tüm yaşamı zararlı güneş ışınlarından korur. Antropojenik faaliyetler sonucunda atmosferin troposfer tabakasında toplandığında ise insan ve canlı sağlığına tehdit oluşturmaya başlar.

Sera Gazları ve İklim Değişikliği

Milyonlarca yıldır, gezegenimizin ekosistemdeki tüm bileşenler birbirine hassas dengelerle bağlıdır ve canlılık adına birbiri ile uyum içerisinde çalışır. Bu ekosistemdeki bir bileşen zarar gördüğünde, domino etkisiyle tüm sistem çökmeye başlar. Sera gazları atmosferde belirli çeşitli oranlarda bulunmakla birlikte, insan faaliyetleriyle kontrolsüzce arttığında, (örneğin ormanların yok edilmesi, bilinçsiz sanayileşme, sentetik gübre kullanımı, kontrolsüz nüfus artışı gibi) ekosistem bozulmaya başlar. Sonucunda yerküre ısınır ve iklim düzeni değişir.

Sera Gazı Emisyonu Nasıl Azaltılır?

Küresel ısınmanın artışındaki temel etken insandır. Toplumsal davranışlarının çevre/ doğa korumaya yöneltilmesi, sürdürülebilirlik, bilinçli tüketim gibi yaklaşımlar, sera gazı emisyon miktarları azaltılabilir. Son yıllarda, sera gazlarının küresel ısınmaya etkilerini belirleyen “Küresel Isınma Potansiyeli” diğer adıyla GWP ölçümü geliştirilmiştir. GWP hesaplamalarında karbondioksit (CO2) referans alınır. Ayrıca bir sera gazının 100 yıllık sürede yarattığı etki hesaplanır.

GWP Oranlarının Azaltılması İçin Gereken Başlıca Önlemler Nelerdir?

1. Enerji tüketiminin azaltılması ve enerji verimliliğinin sağlanması ,
Enerji tassarrufu için ne giib önlemler alabileceğinizi biliyor musunuz? Daha detaylı bilgi için bu yazımıza göz atabilirsiniz.​
2. Karbon kaynaklı enerji sistemleri ve teknolojileri yerine Yenilenebilir enerji kullanımının artırılması,
3. İhtiyaca yönelik tüketim yapılması,
4. Toprağın düzenli bir şekilde kullanımı,
5. Atık azaltımı,
6. Geri dönüşümün yaygınlaştırılması,
7. Çevre dostu tarım ve hayvancılık faaliyetlerine geçiş,
8. Küresel boyutta tüm emisyonların azaltılması.

Sera Etkisini Neden Azaltmalıyız?

Yukarıdaki saydığımız tüm önlemler, küresel ve ulusal bazda tedbirler içerse de birey olarak her insanın küresel ısınmaya karşı bilinçlenmesi, evsel atıklarını azaltması, elektrikli araç kullanımını desteklemesi, ihtiyaç fazlası tüketimden kaçınması dünyanın yaşanabilir olması için şarttır.