Gürültü Kirliliği Nedir, Nasıl Önlenir?

Gürültü kirliliği insan sağlığına ve çevre kalitesine etki eden büyük bir problem olarak karşımıza çıkıyor. Peki gürültü nedir? Gürültü, hayata ve sağlığa zarar veren yüksek ses olarak tanımlayabiliriz. İnsanlar üzerinde olumsuz, huzursuz edici etki bırakan, dinleyene bir anlam ifade etmeyen, rahatsız edici nitelikteki seslerin tümüne “gürültü” diyoruz. Bir sesin gürültü niteliğinde olması için illa yüksek düzeyde, yüksek desibelde olması gerekmiyor. İnsana zarar veren sesler, alıcı ortam olarak, daha çok havayla özdeşleştirilmekte. Özellikle kalabalık ve büyük şehirlerde, metropollerde gürültü yoğunluğu Dünya Sağlık Örgütünce belirlenen ölçülerin üzerinde, yüksek seviyededir. Doğrudan bir çevresel değerin bozulması sonucunda ortaya çıkan bu gürültü, zamanla sağlık bozucu bir etken olmaya başlamakta. Bu nedenle de günümüzde “gürültü” bir çevre ve sağlık sorunu olarak ele alınmakta.

Gürültü, insanların sadece işitme sağlığını ve algılamasını olumsuz yönde etkilemez, fizyolojik ve psikolojik dengelerini bozar, moral ve performansı azaltır.

Kısacası gürültü, çevrenin hoşluğunu ve sakinliğini yok eden, insan sağlığına olumsuz etkileri olan bir tür kirliliktir.

Gürültü Kirliliği Nedir?

Gürültü kirliliği, yani “ses kirliliği”, insan sağlığı ve çevre kalitesi üzerinde zararlı her tür aşırı sestir. Gürültü kirliliği, sanayi tesisleri, karayolu, demiryolu ve uçak trafiği, açık hava inşaat alanlarında yoğundur. Özellikle metropollerde, alışıldık seslerin dışında kalan, rahatsızlık verici sesler yoğunluktadır.

Gürültü kirliliğine neden olan etmenler aşağıdaki gibidir:

1. Plansız kentleşme,
2. Ekonomik sorunlar,
3. Hızlı nüfus artışı, göç,
4. Plansız Sanayileşme,
5. İş makinesi kullanımı,
6. İnşaat çalışmaları,
7. Trafik yoğunluğu,

Gürültü Kirliliğinin Zararları

Kalabalık bölgelerdeki işyerlerinden kaynaklanan sesler, zamansız yapılan bakım ve onarımlar insanların işitme sağlığını olumsuz yönde etkiler, yoğun trafik ve klakson sesleri, endüstri bölgelerinden çıkan gürültüler insanların fizyolojik ve psikolojik dengesini bozar, iş verimini azaltır. Gürültüye uzun süreli maruz kalma birçok soruna sebep verir. Bunlar arasında; uyku bozukluğu, kardiyovasküler ve metabolik sistemler üzerinde olumsuz etkiler de vardır. Çocuklarda bilişsel bozukluk da gürültü kirliğinin sonuçlarındandır.

​Araştırmalar gösteriyor ki, gürültü kirliliği, yılda 48.000 kalp hastalığı vakasına, 12.000 erken ölüme neden olmakta. 22 milyon bireyin gürültü kirliliğinden rahatsız olduğu ve 6,5 milyon kişinin kronik uyku bozukluğu yaşadığını tahmin edilmekte. Uçak gürültüsü nedeniyle okul çağındaki 12.500 çocuğun okulda okuma bozukluğu yaşadığı belirtilmekte.

Elbette, gürültü kirliliğine kıyasla, hava kirliliği kaynaklı erken ölümler çok daha fazla olsa da gürültünün yaşam kalitesi ve ruh sağlığı üzerinde daha büyük bir negatif etkisi olduğu görülmekte.

Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) bazı bulgularına göre, insan yaşamını etkileyen çevresel faktörler arasında hava kirliliğinin ardından ikinci sırada gürültü kirliliği gelmekte.

Gürültünün İnsan Üzerindeki Etkileri

1- Fiziksel Etkileri: Sürekli ya da geçici işitme bozuklukları.
2- Fizyolojik Etkileri: kalp atışlarında yavaşlama, ani refleks, kan basıncının artması, dolaşım bozukluğu, solunumda hızlanma.
3- Psikolojik Etkileri: Stres, panik atak, davranış bozukluğu, aşırı sinirlilik.
4- Performans Etkileri: Konsantrasyon bozukluğu, hareketlerin yavaşlaması, İş veriminin düşmesi.

Kısaca gürültü kirliliğinin insan sağlığına zararları şöyle sıralanabilir;

• Geçici ve kalıcı duyma bozuklukları
• Davranış problemleri, aşırı sinirlilik, stres, uyku düzeni bozuklukları
• Çalışma veriminin düşmesi, hareketlerde ağırlaşma, konsantrasyon bozuklukları
• Kan basıncının artması, solunum sisteminin etkilenmesi, dolaşım sistemi bozuklukları, kalp ritminde değişimler, ani refleks gösterme

Gürültü Türlerinin Desibel Dereceleri ve Psikolojik Etkileri

• Uzay Roketleri: 170 db, kulak ağrısı, sinir hücrelerinin deformasyonu,
• Canavar Düdükleri: 150 db, kulak ağrısı, sinir hücrelerinin bozulması,
• Makineli delici: 120 db, sinirsel ve psikolojik bozukluklar,
• Motosiklet: 110 db, sinirsel ve psikolojik bozukluklar
• Kabare Müziği: 100 db, psikolojik bozukluklar,
• Metro gürültüsü: 90 db, psikolojik belirtiler,
• Tehlikeli bölge sesleri: 85 db, Psikolojik belirtiler,
• Çalar Saat: 80 db, Psikolojik belirtiler,
• Telefon zili: 70 db, psikolojik belirtiler,
• İnsan sesi: 60 db, psikolojik belirtiler,
• Uykuda duyulan gürültüler: 30 db, psikolojik belirtiler

Kabul Edilebilir Gürültü Seviyeleri

• Fabrikalar (küçük): 70 db Fabrikalar (büyük): 80 db,
• Hastaneler: 35 db,
• Spor Salonu, Yemekhaneler : 60 db,
• Servis Bölümleri (mutfak, banyo): 70 db,
• Konferans Salonları: 30 db,
• Otel Yatak Odaları: 30 db,
• Otel Restoranları: 35 db,
• Yatak Odaları: 35 db,
• Oturma Odaları: 60 db,
• Derslikler, Laboratuvarlar: 45 db,
• Tiyatro Salonları: 25 db.

Kalabalık Şehirlerde Gürültünün Etkileri ile Başa Çıkma Yolları

Yürürlüğe sokulan gürültü kontrol yönetmelikleri ve yasaları gürültü kirliliğinin olumsuz etkilerini azaltmada etkili olabilir. Çeşitli ülkeler, gürültü kirliliğine engel olmak için önlemler almaya çoktan başladılar;

1- Yollara düşük gürültülü asfalt döşenmesi,
2- Toplu taşıma araçlarında sessiz lastiklerin kullanılması,
3- Elektrikli otomobiller için teşvik,
4- Yürüyüş, bisiklet teşviki,
5- Park, bahçe ve doğa rezervleri gibi yeşil alanların çoğaltılması,
6- Sokakların yayalaştırılması.

Gürültü Kirliliğini Önlemek İçin İşyerlerinde ve Hanelerde Neler Kullanılabilir?

Kapalı odalarda ağır perdelik, ses emici fayanslar, ses geçirmez inşaat malzemeleri gibi ses emici materyaller kullanılarak gürültü kirliliği aşılabilir. Odalara yerleştirilen statik veya akan hava gibi küçük bir beyaz gürültü kaynağı, diğer odalardan gelen konuşma seslerini, rahatsız edici sesleri maskeleyebilir. Bu tür cihaz genellikle doktorların ve diğer profesyonellerin ofislerinde kullanılmaktadır.

Kişisel gürültü seviyelerini azaltmanın yolu da kulaklık benzeri işitme koruyucularıdır. Piyasadaki “kulaklık tipi işitme koruyucuları” kullanılarak, dış mekan gürültü kirliliği engellenebilir.

Gürültü Kirliliğini Önlemek Neden Önemlidir?

Günümüzde, hava kirliliği, iklim krizi, ekonomik eşitsizlikler, fosil yakıtlar, gıda israfı, kıtlık gibi toplumları derinden etkileyen konuların yanı sıra, gürültü kirliliği gibi insan psikolojisine zarar veren bir olguyla da karşı karşıyayız. Gürültü kirliliğinin insan psikolojisi üzerindeki negatif etkilerini yukarıda sıraladık. Hayatın günlük akışında çoğu zaman farkında olmadığımız bu kirlilik türüne dikkat çekmemiz ve sağlığımızı etkileyen negatif yönleri hakkında bilinçlenmemiz çok önemli. Gürültü kirliliğini önlemek daha yaşanılabilir şehirler, toplumsal psikoloji üzerindeki pozitif etkiler ve bireysel sağlık açısından çok önemli bir konu olarak karşımıza çıkıyor. Bu bilinçle hareket etmek ve kalabalıklaşan şehirleri “daha az gürültülü” hale getirmek için yeni yönetmelikler ve yaptırımlar yürürlüğe girmeli, bireyler ise kendi üzerine düşeni yapmalı.