Gönüllü Turizmi veya Voluntourism Nedir?

Dünyamız hızlı bir değişim içerisinde ve bizlerde buna uyum sağlamaya çalışıyoruz. Yeme içme alışkanlıklarımız, çalışma tarzlarımız, aile ilişkilerimiz, dünya görüşümüz, doğa ve tarih ile olan bağlarımız gibi her alanda hayatımızda bu değişime ayak uydurma gayretindeyiz.

Birçok konuda bu değişirken seyahat alışkanlıklarımızı da buna göre kurguluyoruz. Seyahat etme algımızı baştan şekillendiren “sürdürülebilir turizm ve ekoturizm” kavramlarının yanına “voluntourism” yani gönüllü turizmini de ekliyoruz!

(Sürdürülebilir Turizm hakkında daha fazla bilgi almak istiyorsanız bu yazımıza göz atabilirsiniz.)

İklim değişikliği ve krizler gibi konuların bilincinde olarak turizm sektörü de kendini dönüştürüyor. Geçmişte tatil çoğu kimseye göre lüks bir alışkanlıkken artık her sosyo-ekonomik düzeydeki insan için ihtiyaç halini aldı. Tatil biçimleri de insanların ihtiyaçlarına ve kişisel zevklerine göre ayrışmaya başladı. Tatil; kitle turizminden arkadaş gruplarıyla yapılan seyahatlere hatta yalnız başına yapılan yolculuklara kadar özelleşmiş durumda. Artık seyahat biçimleri salt bir 'tatil' amacından uzaklaşıyor. Sadece tüketerek devam edemeyeceğimizin bilincinde olan her birey, daha iyi bir dünya için ve turizm dönüşmesi için bazı sorumluluklara sahip. Öncelikle turizmin çevreye olan olumsuz etkileri hakkında bilinçli olmak, seçimlerimiz ile fark yaratabileceğimizin farkında olmak. Peki gönüllü turizmi nedir?

Gönüllü Turizmi Nedir?

Basitçe, “Gönüllü turizmi” alternatif bir seyahat biçimi. Gelişmekte olan ülkelerin ihtiyaç duyduğu alanlarda gönüllü işler yapmak için yapılan turizme işaret ediyor.

Genelde öğrenciler ya da yeni mezun kişilerin tercih ettiği voluntourism’de, konaklama ve yemek gibi ihtiyaçlar karşılanırken bazen makul miktarda harçlık da ödeniyor.

“Voluntourism” olarak geçen kavram, az gelişmiş ülkelere yönelik gönüllülük çalışmalarına verilen isim, diyebiliriz. Bu turizm biçiminde ziyaretçilerin gittikleri destinasyonda bölge halkının kalkınmasına yönelik yapılan faaliyetlere gönüllü olarak katılması, böylece bölgeye ve halka fayda sağlaması amaçlanıyor.

Gönüllü turizminde ziyaretçiler aynı zamanda gittikleri yerleri keşfetmek için sosyal aktivitelere de katılıyor. Gönüllü turizmi; gündelik hayata ara verme, günlük rutinden uzaklaşma, stres atmanın yanı sıra kendi ve yakın çevresi dışında bir kültüre, tarihi dokuya, yaşam tarzına fayda sağlama tatminini ve bununla gelen iç huzuru bulma, kendini gerçekleştirmeye dair duygular barındırıyor.

Gönüllü turizmi son yıllarda duymaya başladığımız bir turizm biçimi gibi görünse de aslında uzun zamandır uygulanıyor. Başka toplumlara fayda sağlamak amacıyla yola çıkmış doktorlar, din adamları, misyonerler, denizciler, gezginler tarihte ilk gönüllü turistlerdir diyebiliriz.

Bu kavram Türkiye’de de hızla zemin bulmaya başladı.

Gelişmekte olan bir ülkeye gitmek, orada gönüllü olmak giderek popülerleşiyor. Aynı zamanda öğrencilerin yaz tatili gibi dönemlerinde kısa süreli gönüllülük çalışmaları da mevcut.

Gönüllü Turizmi Kime Hitap eder?

Gönüllü turizmi genel olarak, gelir düzeyinin artmasıyla birlikte kitle turizminde doygunluk yaşamış kişisel yolculukta kendini gerçekleştirme düzeyine yaklaşmış ve deneyime açık kişilere uygundur.

Daha ziyade manevi tatmin duygularının ön planda olduğu bir turizm biçimi olduğundan katılımcıların bu yöndeki arayışlarını destekler. Seyahat ederken aynı zamanda iyi işler yapmış olmaktan mutluluk duyan kişilerin tercihidir.

“Gönüllü turist” ile “çalışan turist” kavramlarını birbirine karıştırmamak gerekir. Çalışan turistler gittikleri yerlerde aracı şirketlerden ücret alarak giderler. Gönüllü turistler ise gittikleri, katıldıkları faaliyetler için para almadıkları gibi bu faaliyetlere katılabilmek için aracı kurumlara ücret öderler. Bu da gönüllü turizminin gelir düzeyi yüksek kişilere hitap ettiğine işaret ediyor.

Gönüllü turizmi,   kişilerin tatillerine ek olarak üçüncü kişilerin yararına düzenlenen faaliyetlere katılmaları veya seyahat edilen bölgelerde yerel ürün ve hizmetleri tüketerek maddi destek olmaları şeklinde ifade edilmektedir. Bir seyahat araştırmasında turizmde gönüllülerin turizm sermayesinde 1.76 milyar ile 2.63 milyar dolar arasında katkısının olduğu ve gönüllü turizmi katılımcılarının yüksek oranını kadınların ve yirmi ile yirmi beş yaş arasındaki gençlerin oluşturduğu sonucuna varılmıştır. Gönüllü turizmi faaliyetleri; tarım, inşaat, toplum eğitimi ve bilinçlendirme, çevre koruma, kültür ve tarih koruma, sağlık kampları, teknik yardım,  eğitim ve öğretim desteği gibi birçok alanda faaliyet içermektedir. (Wymer vd., 2010: 349-350)

Nasıl Gönüllü Turist olunur?

Gönüllü turizminin bir parçası olmak için güvenli aracı kurumlarla ilerlemek en doğrusu olacaktır. İlk iş etik değerlere sahip güvenilir gönüllü kuruluşlar bulmaktır.

Sivil toplum kuruluşları ve kamu kurumlarının düzenledikleri seyahatleri takip etmek ve araştırmak gerekir. Böylece “gönüllü turist” olmak isteyenler uluslararası STK’ların açtığı çağrılara ya da Avrupa Birliği’nin Gönüllü Hizmet Programı’na kulak verebilirler.

Gönüllü Turizminde Ne Gibi Faaliyetler Vardır?

Gönüllü Turizmi; tatil turizminden farklıdır.

Bir yeri sadece keşfetmek ve dinlenmek için yapılmaz. Fark yaratmak ve toplumsal bir etki yaratmak ile ilgilidir.

Gönüllü turizminde yapılacak işin gerektirdiği becerilere sahip olmak esastır. Örneğin ekim –biçim işi ya da tuğla örme gibi bir faaliyet içeren gönüllü turizmine katılmak için gerekli fizyolojik yeterliliğe sahip olup olmak önemlidir. Ya da gidilecek destinasyonda bir gruba İngilizce öğretmenliği yapma faaliyeti var ise gönüllü turistin ileri seviye İngilizce bilmesi gerekir.

Gönüllü Turizmi kapsamında bazı faaliyetlere örnekler;

1- Çocuklarla ilgili gönüllülük faaliyetleri; birçok az gelişmiş ülkede maddi imkanları yeterli olmayan öğrencilerin ya da yetimhanelerdeki çocukların yabancı dil öğrenmelerine, el sanat becerileri geliştirmelerine, spor eğitimlerine destek olmak.

2- Gönüllü farkındalık eğitimleri projelerinde yer almak; örneğin kırsalda sağlıklı yaşam için buradaki su toplama alanlarının temizlenmesi, eğitim kalitesinin artırılması gibi.

3- Hayvanlarla ilgili gönüllülük faaliyetlerinde bulunmak; yaban hayatının korunmasına, deniz kaplumbağası yuvalama alanlarında izleme ve koruma çalışmaları yapılmasına, sokak hayvanlarının kurtarılmasına veya bakımına, nesli tükenmekte olan kuş türlerinin gözlemine katılarak bilimsel çalışmalara destek olunması gibi.

4- Kültürel ve tarihi yapıların korunmasına, inşa edilmesine, restore edilmesine yardımcı olarak bu eserlerin yeniden hayata dönmesinin bir parçası olmak.

5- Çevre düzenlemeleri faaliyetlerinde yer alarak temiz ve yaşanabilir bir dünya mirası bırakılmasına katkı sağlamak gibi faaliyetler.

Gezginlerin Voluntourism’i Seçme Sebepleri Nelerdir?

Gezginler voluntoruism’i; faydalı olmak, yeni beceriler elde etmek ve ekonomik bir şekilde dünyanın herhangi bir yerini yerel kültürüyle keşfetmek amacıyla tercih ederler. Vountourism, çeşitli beceri ve ilgi alanlarına hitap eden geniş bir yelpazede görevleri içerir. Bu turizm türünde her gezgin, kendi yetenekleri ve ilgi alanları doğrultusunda uygun bir gönüllü iş bulma şansına sahiptir. Destinasyonda tarım alanında da çalışabilirler, çocuklara İngilizce de öğretebilirler, bir kurum için fotoğraf da çekebilirler, hayvanların kurtarılmasına destek de olabilirler. Bu sayede, her gezgin kendi yetkinlikleri ve ilgi alanlarına uygun bir gönüllü faaliyeti kolaylıkla bulabilir. Bu çeşitlilik, gezginlere sadece kendi deneyimlerini zenginleştirmekle kalmayıp aynı zamanda toplumlara ve projelere somut bir katkıda bulunma şansı sunar. 

Gönüllü Çalışmanın Eksileri ve Artıları

Gönüllü çalışmanın kendine özgü olumlu ve olumsuz yönleri bulunmaktadır ve her biri seyahat deneyimini etkileyen önemli unsurlardır. Her seyahat, birey için bir öğrenme ve büyüme fırsatı sunar, ancak bu deneyimlerin bir dizi artı ve eksisi bulunmaktadır. Örneğin doğada olmak kişiye uygun göre değilse doğayla iç içe olan bir gönüllü çalışma deneyimi seyahati olumsuz etkileyebilir. Gönüllü Turizminde esas unsur, seçilen faaliyetin kişinin yetenekleri ve ilgi alanlarına uygun olup olmadığını değerlendirmek ve tatmin edici bir deneyim elde etmektir.

Gönüllü Turizmindeki Farklı Modeller

1- Sosyal Katılım ve Destek Modeli: Belirli bir ücret karşılığında, gelişmemiş ya da gelişmekte olan ülkelerdeki bir kuruluş tarafından yeme-içme-konaklama sağlanırken ulaşımın gönüllü tarafından karşılanır. Bu, gönüllülerin katılımını teşvik etmek ve yerel projelere finansal destek sağlamak amacıyla düzenlenen bir modeldir.

2- Uzun Süreli Gönüllü Yerleşim Modeli: Gönüllüler doğrudan belirli bir ülkeye yerleşerek uzun vadeli gönüllü çalışmalara katılır. Bu yaklaşım, yerel topluluklarla daha derin bağlantılar kurma ve sürdürme fırsatı sunar. Gönüllülerin, genellikle birkaç haftadan birkaç aya kadar değişen sürelerle gönüllü çalışmalara katıldığı bir modeldir.

3- Toplumsal İnisiyatif Projelerine Destek Modeli: Bir sivil toplum kuruluşunun öncülüğünde yürütülen gönüllü çalışmaları içeren bir modeldir. Gönüllülük çalışmaları, genellikle toplumun kalkınması, çevre koruma veya eğitim gibi belirli amaçlar doğrultusunda düzenlenir.

Dikkat Edilmesi Gerekenler

Aşevi kurmak gibi iyi niyetli amaçlarla geliştirilen topluluğun kullanımına açık alanlar veya gidilen ülkede yapılan çalışmalarda toplanan bağışlar amacından sapabilir ve  zengin topluluklara gidebilir. Yolsuzluğu önlemek gönüllü turizminin sürdürülebilirliği için kritik öneme sahiptir. O yüzden gönüllü turizminde iş birliği için seçilen kurum ve STK’ların denetlenmesi ve araştırılması büyük önem taşır.

Gönüllü Turizmi Neden Önemlidir?

Gönüllü Turizmi, sadece seyahat etme amacının ötesine geçen, toplumsal sorumluluk bilinciyle hareket eden bir turizm biçimi olarak önem taşır. Gelişmekte olan ülkelerdeki ihtiyaç sahibi bölgelere yönelik yapılan gönüllü çalışmalar, bireylerin maddi imkanlarının ötesinde manevi tatmin ve toplumsal fayda sağlamalarına olanak tanır. Standart turist kavramını da değiştiren bu turizm türü, gezginlere sadece yeni kültürleri keşfetme fırsatı sunmakla kalmaz, aynı zamanda yerel topluluklara destek olma imkanı verir. Gönüllü turizmi, ziyaretçilerin sürdürülebilir turizm anlayışına katkıda bulunmalarını ve seyahatlerinin çevresel ve sosyal etkilerini dengelemelerini sağlar. Bu şekilde ziyaretçiler  sadece tatil yapmakla kalmaz, aynı zamanda gittikleri destinasyonlarda olumlu bir iz de bırakırlar. Gönüllü Turizmi, küresel bağlamda toplumsal dayanışma ve anlayışın güçlenmesine katkıda bulunan bir araç olarak, turizmin daha sürdürülebilir ve etik bir yönde ilerlemesine katkı sağlar.