Birgi: Sürdürülebilir Turizm Yoluyla Geçmişin Gelecekle Buluştuğu Yer
UNDP Türkiye Mukim Temsilcisi | Monica Merino
Tarih ve Yeniliğe Doğru Bir Yolculuk
Türkiye'nin Ege bölgesinde, Bozdağ'ın eteklerinde yer alan Birgi, sabahı tarihin sessiz fısıltılarıyla karşılıyor. Binlerce yıllık medeniyetlerin oluşturduğu tarihi bir hazine olan bu şirin köy, Frigler, Romalılar ve Aydınoğulları gibi farklı kültürlerin miraslarına ev sahipliği yapıyor. Dayanıklılığın ve sürekliliğin hikayelerini taşıyan tarihi Birgi sokakları, onu geçmişle bağ kurmak isteyen herkes için özel bir yer haline getiriyor.
1996 yılında Birgi, Türkiye'nin koruma amaçlı imar planını kabul eden ilk yerleşim yeri olarak cesur bir adım attı. Bu karar sadece binaları korumaktan ziyade; bir yaşam biçimini, kolektif bir hafızayı ve kalıcı bir kentsel dokuyu muhafaza etmekle ilgiliydi. Bugün UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nin gurur verici bir üyesi olan Birgi, mirasa sahip çıkma ve gelişme arasındaki uyumun canlı bir kanıtı olarak varlığını sürdürüyor. Ulu Cami'nin oymalı minberinden 18. yüzyıldan kalma konakların cumbalarına kadar 200’den fazla tescilli kültürel varlığa sahip olan köy, sessizce “Geçmişe bakmanın geleceği şekillendirebileceği” sözünü veriyor.
Ancak Birgi sadece tarihi zenginliğiyle öne çıkmıyor. Bu küçük cennet aynı zamanda iklim değişikliği, afet riskleri ve turizm baskıları gibi modern zamanın zorluklarına karşı mücadeleye de öncülük ediyor. Mesele sadece geçmişi korumak değil, aynı zamanda sorumlu bir şekilde gelişmekle de ilgili. İşte bu noktada Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) devreye giriyor ve sürdürülebilir turizm konusunda sahip olduğu yılların deneyimini Birgi'nin kapısına getiriyor.
Enerjisa Enerji, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Türkiye Turizm Tanıtım ve Geliştirme Ajansı (TGA) iş birliğiyle hayata geçirilen “SENTRUM: Sürdürülebilir Enerji Temelli Turizm Uygulama Merkezi” projesi, Birgi’yi yeni yuvası olarak seçti. Ayvalık Küçükköy'deki başarılı uygulamanın ardından, SENTRUM Mayıs 2025'te Birgi'de faaliyete geçerek heyecan verici yeni bir sayfa açtı. Burada yapılan sadece bir koruma çalışması değil, aynı zamanda bir dönüşüm hikayesi ortaya koymak.
Bu dönüşümün kalbinde de insanlar yatıyor. Kadınlar yerel üretimi yeniden tanımladıklarında, gençler köylerinin geleceğini savunduklarında ve işletme sahipleri hizmetlerine yeni bir canlılık getirdiklerinde, koruma fiziksel korumanın ötesine geçerek yaşayan, nefes alan bir sosyal hareket haline geliyor. Kapsayıcı karar alma süreçleri sayesinde Birgi sakinleri bu sürdürülebilir turizm modelinin gerçek koruyucuları oluyor.
Birgi’nin yolculuğu bize kültürel mirası yaşatmanın yalnızca geçmişi onurlandırmakla değil, aynı zamanda geleceğe karşı sorumluluk üstlenmekle de ilgili olduğunu hatırlatıyor. Birgi’deki SENTRUM projesi, ortak değerler etrafında birleşen toplumların neler başarabileceğine dair ilham verici bir örnek sunuyor. İster Birgi’nin tarihi sokaklarına ilgi duyun, ister yenilikçi ruhundan etkilenin, bu köy tarih ve modernliğin nasıl el ele yürüyebileceğinin parlak bir örneği.